Nieuws
Slecht signalenonderzoek: aansprakelijk en soms strafbaar
Caroline Raat
In mei 2022 deed de kortgedingrechter in Amsterdam een uitspraak die gehakt maakte van het rapport van een onderzoeker [*1]. Er zijn in de afgelopen tijd meer gerechtelijke uitspraken verschenen over dit onderwerp. Opdrachtgevers doen er goed aan om te kijken met wie ze in zee gaan als ze onderzoek naar een of meer personen willen laten doen. Want hoe je het ook noemt, het valt onder de vergunningplicht. Is de ‘onderzoeker’ in kwestie deskundig, heeft hij een vergunning als privédetective, en waar ligt de grens van organisatieonderzoek en signalenonderzoek? Op basis van een ‘signalenonderzoek’ werd een medewerker op staande voet ontslagen. Dat mocht niet van de spoedrechter. Het onderzoek, gedaan door een zelfstandige met een eigen consultancybureau, voldeed niet aan de basisbeginselen, die elke leek zelfs zou kunnen bedenken. Er was geen wederhoor gepleegd en er waren sturende vragen gesteld. Verder worden er kwalificaties gedaan die in het geheel niet aansluiten op wat er werd gezegd. Dit alles zou niet nodig zijn omdat het een signalenonderzoek was. Gelukkig voor de onderzoeker vroeg de rechter niet of hij wel een vergunning had.
Over het onderzoeksbureau is door hoogleraar De Vries ook al forse kritiek geleverd in de krant: “Waar gaat dit over?” zegt De Vries, die de onderzoeksmethodes sterk in twijfel trekt. “Als ik het lees, zeg ik: er is niks gebeurd. (…) Er lijkt ook hier te weinig te zijn doorgevraagd. De onderzoeker heeft slechts geconstateerd, meer niet” [*2]. De drie samenvattingen van onderzoeksrapporten die De Vries zag, waren nagenoeg identiek (‘knip- en plakwerk’?).
Als je slecht werk levert, dan ben je aansprakelijk. Dat geldt voor de werkgever/opdrachtgever, maar ook voor de onderzoeker. Die heeft in zo’n geval de opdrachtgever, de beklaagde, maar ook de melders geen dienst bewezen. Wellicht bevalt het rapport de opdrachtgever, maar dat zegt helaas weinig. Die heeft immers een derde ingeschakeld omdat hij het zelf ook allemaal niet weet!
Pas op met signalenonderzoek
Al deze onderzoeken van dit bureau zijn wat in de branche ‘signalenonderzoeken’ wordt genoemd. Dat klinkt prachtig: het zijn slechts signalen, dus hoeven we evidente onderzoeksnormen als hoor- en wederhoor en het voorkomen van sturende vragen niet na te leven. Maar wat is een signaal, en wat betekent dat voor onderzoek?
Als het gaat om ongewenst gedrag, dan zijn de onderzoeksplichten van de werkgever vastgelegd in de Arbowet. Daarin wordt geen onderscheid gemaakt tussen een (klokkenluiders)melding, een klacht of signaal. Er zijn allerlei documenten waarin het woord signalenonderzoek voorkomt. Dat varieert van ‘algemene signalen dat er iets mis is’, bijvoorbeeld veel vertrekkend of uitvallend personeel, tot ‘een mondelinge melding over een teamleider of collega bij de baas’. Dat laatste is het geval in deze rechtszaak. Wordt er op basis daarvan een onderzoek ingesteld, dan is dat per definitie persoonsgericht onderzoek, ook al doe je nog zo je best te melden dat het niet zo is.
Voor persoonsgericht onderzoek is er een vergunningplicht. Er moet een diploma worden gehaald en de detective moet zich houden aan gedragsregels, waaronder hoor- en wederhoor.
Signalenonderzoek zonder vergunning is strafbaar
Persoonsgericht onderzoek is volgens de Wet op de particuliere beveiligingsdiensten en recherchebureaus namelijk elk onderzoek naar een of meer natuurlijke personen. Dat onderzoek kan de vorm krijgen van interviews over de persoon, speuren in open en gesloten bronnen of camera-observaties. Zelfs als de onderzoeker rapporteert over een enkele persoon, dan valt het volgens bureau Justis al onder de wettelijke definitie. En dat mag alleen met een vergunning. Een organisatieadviesbureau zou volgens de minister alleen incidenteel onderzoek mogen doen [*3]. Dat is bij de praktikant in deze casus – die bovendien geen opleiding op het gebied van organisatie en gedrag heeft – niet het geval. In deze top story lees je dat een opdrachtgever zou moeten vragen om ‘papieren’ [*4].
Op grond van de Wet op de economische delicten is de onderzoeker, maar ook de opdrachtgever strafbaar voor het doen van persoonsgericht onderzoek door ‘consultancybureaus’ zonder vergunning. Wie is er nu meer in overtreding: een mogelijke grensoverschrijdend-gedragspleger of de onderzoeker?
[*1] Rechtbank Amsterdam, 13 mei 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:2603.
[*2] Integriteitsonderzoek in de topsport rammelt: ‘Straks zijn leidinggevenden vogelvrij’, Trouw 15 juni 2022.
[*3] Kamerstukken II, 2008/2009, 29 279, nr. 93.
De auteur, mr. dr. Caroline Raat, is onafhankelijk onderzoeker en tevens blogger op het Risk & Compliance Platform Europe.
Reacties
Log in om de reacties te lezen en te plaatsen